Интервью с директором МЦ«Сәләт» Айгөл Габдрахмановой

«Sälät» yaşlär üzäge direktorı Aygöl Gabdraxmanowa: «Bez lager belän biznes yasamıybız»

«Sälät» dönyasında kaynagan, «Sälät»ne äz genä belgän keşe öçen Aygöl Gabdraxmanowa iseme yat tügel inde. Başta «sälkeş», xäzer inde direktor Aygöl belän «Sälät»neñ kiläçäkkä plannarı, yubiley elı häm lider bulu serläre turında söyläştek.

«Sälät»kä – 25

– Aygöl, kiläse cäygä «sälkeş»lärne nindi yañalıklar, yaña alannar kötä?
– Bıel yaña alannar açarga planlaştırmıybız. Ä menä kayber proektlarnı yañartaçakbız. Äydaman häm başcitäklär arasında konkurs iglan ittek. Alarga «Yoldızlı» lagere öçen ike yaña alan kontseptsiyasen buldırırga kiräk. Älege lagerda «Sälät – tel», «Sälät – Rauşan» alannarı uza, xäzer menä öçençe häm dürtençe smenaga yaña alannar uylap tabaçakbız. Mäsälän, media ölkäsendä eşläüçe alan buldıru ideyase bar. Bezdä media yunäleşendä eşli torgan tar gına proektlar bar ide. Ä aerım alan bulmadı. Intellektual yaktan üseş birä torgan proektlar da täkdim itelde. Kiläse elga Kazan «WorldSkills» çempionatın kabul itä. Eşçe hönärlärenä bäyle proekt buldıru turındagı ideyalär dä täkdim ittelär. Härxäldä, ciñüçelär gıynwar aenda bilgele bulaçak.

– Uzgan elnı «sälkeş»lär Kanadanıñ Monreal şähärendä yal itep kayttı, bıel çit illärgä çıgaçaksızmı?
– Yuk, bıel kiresençä, çit illärne üzebezgä çakırabız. «Tulpar» digän proekt kısalarında, çit ildä yaşägän mäktäp ukuçıların üz alannarıbızda katnaştıraçakbız. Uzgan elnı 15 ildän 50 «sälkeş» kilgän ide bezgä. Alarnı bezgä cıyu küpkä otışlırak dip taptık. Berençedän, «sälkeş»lär «Sälät», tatar tele moxitenä tizräk çumalar, başka alannar belän dä aralaşıp kitälär. Inde xäzer alarnıñ äti-äniläre bezgä yaza, kiläse cäy turında soraşa başladı.

– «Sälät»kä 25 el tuldı, anıñ belän bäyle nindi çaralar uza?
– «Sämrux» el premiyase yubileebızga bagışlangan bulaçak. Anı zurlap, 26 fewraldä Filarmoniya kontsertlar zalında ütkäräbez. Bez anda el äylänäsendä häm 25 el däwamında başkarılgan eşkä näticä yasıybız. Ostazlarıbızga, «Sälät»ne başınnan üstergän keşelärgä dä anda räxmätebezne citkeräçäkbez.

Tatar tele çit ilgä iltä

– Ser tügel, kayber ata-analar, balaların tel öyränsen dip, «Sälät»kä maxsus cibärä. 18 kön (1 smena) däwamında balanı tatarça söyläşterep bulamı?
– Tel mäsäläsenä kilgändä, bez: «Sälät» – öç telle moxit», – dibez. Bezdä bit tatarlardan tış ruslar, çuwaşlar, marilar da bar. 95 protsent oçrakta aralaşu telebez – tatar tele. Kiçke çaralar, uennar da tatar telendä bara. Ägär dä keşedä teläk bar ikän, ul ber smena däwamında da telne üzläşteräçäk. Monıñ öçen mömkinleklär küp. Tatar telen bezdä belergä kiräk tä äle. Şul uk «Sälät – Monreal» alanına eläger öçen dä tatar häm ingliz telen belü mäcbüri ide. Anda Bögelmädän Arina Bıkowa isemle kız katnaştı. Ul – «Sälät – Bögelmä» «sälkeşe», aktiwistı. Anıñ äti-änise rus, öydä, gomumän, tatarça söyläşmilär. Tatar telen «Sälät»tä öyrängän. Östämä üzlegennän tatar tele däresleklären üzläştergän, tatar telendäge matur ädäbiyat ukıy başlagan. Menä ul, bäygedä ciñep, Kanadaga baru xokukına iya buldı. Bu mömkinlek aña näk menä tatar telen belgäne öçen birelde.

– «Sälät» belän bötenläy tanış bulmagan balaga cäyne nindi alanda ütkärergä kiñäş itär ideñ?
– Kaysısına barsa da yarıy. Monda kübräk yaşkä, sälätkä, mömkinleklärgä igtibar itärgä kiräkter. 10-12 yaşkä kadär bulgannar – «Şäxes», «Ostalar bistäse», «Bolgar tugan tel» alannarına bara ala. IX-X sıynıfta ukıysız, fän belän kızıksınasız häm tatar telegez kamil ikän, sezgä «Rauşan»ga yul açık. Minem iñ berençe alanım «Rauşan» buldı. Tatar tele häm ädäbiyatı olimpiadalarında ciñgän öçen, miña çakıru kilgän ide. Ägär dä sez icatka gaşıyk keşe ikän, sezgä «Ruxiyat» alanı işekläre açık. Küp tellär belergä telisez ikän, «Sälät – tel» alanı bar. Här alannıñ üzenä genä xas moxite bar. Menä şunı tatıp karau öçen, sezgä alarda bulıp kararga kiräk.

– «Sälät» alannarınıñ anası kem: «Rauşan»mı, ällä inde «Sälät – Sanak»mı?
– Berençe alannıñ iseme, gomumän, «Sälät alanı» dip kenä yörtelgän. Ul Arçada IT yunäleşe buença oeşkan ide. «Rauşan»mı, «Sanak»mı dip, eş kına bäxäs tua bezdä. Läkin barlık alannarnıñ anası dip «Rauşan» sanala. Ul – başkalardan aerılıp torgan zur alan. Anda inde iñ-iñnäre, «sälkeş»lärneñ kaymagı gına elägä.

«Beräügä dä taşlama yasamıybız»

– Elek iñ aktiw «sälkeş»lärgä «Sarı galstuk» büläk itälär, annan soñ «Sälät» älämen kütärü-töşerü mömkinlege birälär ide. Xäzer aktiw yaşlärne närsälär belän üsenderäsez?
– «Sarı galstuk»lar äle dä bar. Barlık «sälkeş»lär dä aña iya bulırga omtıla. Xäzer aktiwistlarga taclar häm znaçoklar birä başladık. Alardan tış maktau kägazläre, diplom, gramotalar birelä. «Ädip Älmir räxmäte» bar. Anı alu öçen, «Sälät»tä kimendä öç el eşlärgä kiräk. «Sälät»ne üsterügä üz öleşen kertkän keşelärne Ädip Älmir üze bilgeli. Şulay uk aktiwistlarga stipendiya biräbez. Uzgan el anıñ summası 15 meñ ide. Iñ-iñnären şulay uk «Sämrux» premiyasendä bilgeläp kitäbez.

– «Sälät»tä yal itü bäyalären karagan idem – 10 meñnän alıp. Awıl, rayon cirlärendä yaşäüçe ata-analar öçen bu zur summa bit.
– Äti-änilär bu xakta, şaltıratıp, törle fiker belderä. Kayberäülär xätta: «Nik şundıy arzan bäyalär, sez balalarnı yaxşı aşatmıysız mällä?» – dip tä sorıy. Uylap karasañ, 18 köngä un meñ sum akça tüliseñ, könenä ber meñ sum da kilep çıkmıy digän süz bit bu. Ä bit balalar könenä biş tapkır aşıy, bez alarga futbolkalar, kuen däftärläre, kalämnär taratabız. Şuña östäp, ukıtabız da äle. Anda meditsina xezmäte, sakçılar bar. Respublikanıñ başka lagerları belän çagıştırsak, bezdäge bäyalär oçsızrak ta. Bez lager belän biznes yasamıybız, citsen dip kenä eşlibez.

– Sälätle balalarga lgotalı tüläülär yukmı?
– Bezdä böten bala da sälätle. Alar hämmäse dä nindider konkurslarda, olimpiadalarda ciñep bezgä kilä. Şuña da kemgä dä bulsa aerım taşlama yasau döres bulmas ide. Läkin kayber rayonnar üz balaları öçen tüläüneñ ber öleşen üz cilkäsenä ala. Monı inde bez xäl itmibez.

«Sälät»tä däräcäñä karamıylar»

– Menä sin üzeñ çittän karap torganda bik tınıç keşe, ä üzeñ inde berençe smenañda uk «Sarı galstuk»ka iya bulgansıñ. «Sälät»tä niçek lider bulırga ikänen üz misalıñda söyläp kit äle.
– Lider ul – üz östenä cawaplılık ala belä torgan keşe. Minnän «Niçek lider bulırga?» dip eş sorıylar. Ä bälki böten keşegä lider bulırga kiräkmider? Härkem üz-üze belän komfortta yaşärgä tieş. Liderlarnıñ da törlese bar bit. Bar «kızıl» lider, anıñ kem ikäne inde çittän kürenep tora. Ä bar kürenmi genä eşläüçe liderlar. Liderlıkka öyrätep beterep bulmıy, bu – eçke xaläteñ, tormış tärcibäse, üz östeñdä eş näticäse. Läkin «min irtägädän başlap lider bulam» dip kenä yaşärgä kiräk tügel, älbättä.

– Eş wakıtında nindi kıenlıklarga duçar bulganıñ bar?
– Kön saen törle däräcädäge awırlıklar karşına basasıñ. Iñ zur awırlıklarım äydaman bulgan çorga turı kilgänder. Äydaman täülekneñ 24 sägatendä 20 «sälkeş» öçen cawaplı. Iñ berençe törkememdä törle yazmışlı balalar eläkte miña. Kemneñder xronik awıruları bar ide, kemneñder äti-änise yuk häm alarnıñ härber awırlıgın min üz yörägem aşa ütkärdem. Smenanıñ här 18 könendä dä nindider «syupriz»lar kötä ide. Bilärdä xronik awırulı balalar belän biş kön yaşäwe dä ul zur risk. Alar biilär, tegendä-monda çabalar, üz xalätlären belep tä betermäskä mömkinnär. Ikençe mäsälä – başka balalar belän urtak tel taba almagan balalar. Alar ber yaktan fikerle, akıllı, törle olimpiada ciñüçeläre, ikençe yaktan başkalar belän aralaşa belmilär, törkemdä yugalıp kalalar. Berençe tapkır äydaman buluım menä şundıy kötelmägän oçraklar belän istä kaldı.

– Sin «Sälät»kä «sälkeş» bulıp kildeñ, xäzer direktor wazifasın başkarasıñ. Şundıy fiker bar: ir-atka karaganda, xatın-kızga nindi dä bulsa uñışka ireşü öçen ike tapkır kübräk köç sarıf itärgä kiräk. Sin monıñ belän kileşäseñme?
– Min berkayçan da direktor bulırga omtılmadım. «Sälät»tä wazifaña, däräcäñä karap eş itmilär. Bez barıbız da bertigez monda. Ministrlıklarda, törle kiñäşmälärdä katnaşkanda, eş mäsäläse buença söyläşülär alıp bargan wakıtta «Sez direktormıni?», «Ä sezgä niçä yaş?», «Sez student tügelme?», «Sez 60 keşe belän idarä itäsezme, xatın-kızga ul awır tügelme?» digän soraular birä başladılar xäzer. Döres, minem östemdä bik zur cawaplılık tora. Läkin min üzem genä eşlämim, yardämçelärem bar. Kurıkmıyça: «Menä bu äyberne min belmim, äydägez kiñäşläşep xäl itäbez», – dip äytäm. Kaywakıt xatın-kız buluım citäkçelek eşendä yardäm itep tä kuya äle. Şuña kürä monda ülçäüneñ ike yagı bar dip äyter idem.

– Keşeneñ kem ikänen beläsegez kilsä, anıñ nindi kitap ukıganın soragız, dilär. Yaratkan kitaplarıñ nindi?
– Tatar ädäbiyatı buença olimpiadalarga äzerlängän wakıtta miña bik küp matur ädäbiyat ukırga turı kilde. Ul çaktagı iñ täesir itkäne – Gabdraxman Äpsälämownıñ «Ak çäçäklär» kitabı. Min anı öç tapkır ukıp çıktım, soñgı wariantı rus telendä ide. Xatın-kıznıñ asılın aça torgan küñelgä kerep kitärdäy kitap ide ul. Ike tapkır Antuan de Sent-Ekzyuperinıñ «Näni prints» äkiyaten ukıp çıktım. Matur ädäbiyattan şulay uk Ämirxan Enikineñ «Äytelmägän wasıyat»e bik köçle täesir kaldırdı. Xäzer tsikllap çıga torgan «Kurinıy bulon dlya duşi» digän kitapnı ukıym. Psixologiya, üz-üzeñne üsterü buença Toni Şwartsnıñ «Jizn na polnoy moşçnosti!», Singapur citäkçese Lik Kuan Yu yazmışı turında kitaplarnı ukırga kiñäş itäm. Soñgısı bezneñ Prezidentıbız öçen maxsus tärcemä itelgän.

– Gailäñ turında da söyläp kitsäñ ide.
– Tumışım belän Çallıdan min. Ätiem – Çallı yanäşäsendä genä urnaşkan Tukay rayonınnan, äniem – Orenburg yaklarınnan. Äbilärem dä bik erak, Ural tauları arasında yaşi. Öç kız üstek. Min – urtançısı. Apam inde kiyaüdä, ike balası bar. Alar barısı da Çallıda yaşilär. Gailä, älbättä, här keşeneñ teräge, tärbiya birüçe. Sine keşe häm şäxes bularak formalaştıruçı. Äti-äniemneñ miña şundıy tärbiya birülärenä bik räxmätlemen. Mine keşe bularak formalaştırgan moxit – gailäm, «Sälät» häm min ukıgan Puşkin litsee.

Yazmanı «Şähri Kazan» gazetasında ukıp bula.