Su, siti-fermerlık häm başka yañalıklar: Sälät forumındagı eko-trendlar turında ← kire kaytirga

El saen uzdırıla torgan «Sälät» forumınıñberençe smenası bıel mäktäp ukuçılarınıñ yañaaktual hönärlär öyränüenä bagışlangan. 

Bez belgeçlär belän kiläçäk hönärläre hämkatlaulı mäsälälärne gadi tel belän añlatuturında söyläşkän idek inde. Bu yulı äñgämäberniçä el däwamında forumnıñ tugrı yuldaşıbulgan tema - ekologiya xakında bulaçak. «Sälät»eldan-el äylänä-tirä yunne saklauga üz öleşenkertä. Lager territoriyasendä çüp-çarnı aerımcıyu punktları oeştırılgan häm daimi räweştäekologiya temasına lektsiyalär, uennar uzdırıluçıtörle belem birü mäydançıkları eşli.

Bıel forum territoriyasendäge bakçanıñ üseşen, katnaşuçılar tabigıy landşaftnıñ törleelementların toya ala torgan yaña zona barlıkkakilüen, şulay uk monda balalarga eko-tirälekneñör-yaña trendları turında söyläüçe yaña spikerlarkilüen bilgeläp ütärgä mömkin. Alar arasında: Mäskäü Politexnik uniwersitetınıñ Mägariftexnologiyaläre üzäge başlıgı urınbasarı Olga Zaborskaya, «EkoLogiçno Kazan» cämgıyateaktiwistı Färidä Gazimowa häm Diana Gazimowa - forumda eko-yunäleş citäkçese.

Olga Zaborskaya öy häm siti-fermerlıkşartlarında üsentelär belän eşläü buençaostaxanä ütkärde, şulay uk balalarga zamançaagrobiotexnologiyalär turında söyläde. 

«Agrobiotexnologiyalär - şaktıy ähämiyatle hämyaña tema. Bigräk tä importnı almaştırumäsäläsendä. Ilebezneñ küpçelek öleşe polyar tügäräkneñ artına turı kilä, bezdä urtaça kiñlekzonaları häm könyakta uñdırışlı cirlär bar. Ciläk-cimeş häm yaşelçälärne polyar tügäräkartına kiterü şaktıy kıymmät häm ozak, şulay ukäylänä-tirä yungä dä zur zıyan sala. Äytik, bez Ästerxanda uñışnı cıep aldık. Bezgä anıeşkärtergä häm ikençe urınga iltergä kiräk, ä buplastika, ximikatlar häm gazlar», - dip söylädeZaborskaya.

Olga süzlärençä, azık-tölek produktları hämalarnı kullanuçılar arasında logistik karşılıklarnı beterügä aeruça igtibar birergäkiräk.

«Biologik obektlarnı kullanuçıga nikadär yakınrak üstersäk, şulkadär yaxşırak. Östäwenä, bilgele ber töbäklärdä genä bulgan üsemleklär hämxaywannar küp. Bu geografik aermanı yukka çıgaru öçen kübräk ısullar uylap taba alsak, bez bötenprotsess belän idarä itä alaçakbız», - dip östädeul.

Balalarga agrobiotexnologiyalärneñ eşläü nigezlären niçek gadi itep añlatırga digänsorauga Olga tögäl misallar kiterüneñmöhimlege turında iskärtte. «Bez katnaşuçılar belän beraz tarixka çumdık häm keşelärneñberniçä meñ el elek närsä belän şögıllängänehäm, alar urınında bulsak, bezneñ närsäeşlägänlegebez, närsägä berençe çiratta igtibaritärgä kiräklege, kaydan rizık tabarga hämmondıy şartlarda, tsiwilizatsiyadän başka, ber ay bulsa da, niçek yaşärgä kiräklege turında fiker alıştık», - dip söyläde Zaborskaya.

Balalar ostaxanädä Mäskäü Politexnik uniwersitetı xezmätkärläre üzläre belän bergäalıp kilgän mikroüsemlek orlıkların tatıp karıy aldılar. «Asılda bu orlıklarnı xäzer ükkullanırga mömkin, läkin alarnı beraz üsä töşkäç, berniçä könnän aşarga kiñäş itelä. Läkin balalarga bolay da oşadı - bik tämledidelär. Bu bezneñ ostaxanälärdä eş bula torgan xäl. Mäsälän, ximik analiz buença däreslär ütkärgändä, balalar törle ciläk-cimeşlärne aşap kararga teli», - dip söyläde ukıtuçı.

Töşke aştan soñ, katnaşuçılar siti-fermerlıknıñ töp nizamätlären öyrändelär hämxätta möstäkıyl räweştä yaruslı ferma cıyargatırışıp karadılar.

«Bez çäçü eşlären, barlık standart protseduralarnı keçkenä territoriyadä dä başkaraalabız, läkin, yaruslı ferma yasasak, şul ukterritoriyadän kübräk uñış ala alaçakbız. Şundıy uk miniatyur modelne bez balalar belänstakanda yasap karadık», - dip söyläde Olga.

Belgeç bilgeläp ütkänçä, ostaxanälär uñışlıuzdı häm näticädä küp kenä balalarda älege temaga karata kızıksınu uyandı. «Başta ukuçılar kul eşlänmälären oşattı, annarı gomumän tema belänkızıksına başladılar. Kayberäülär xätta ikençekönne minem yanıma kilep, orlıklarınıñ üsäbaşlawı belän maktandılar».

Sunıñ ähämiyate, ekologik ekonomiyaläü häm«ekologik ez» närsä ikäne turında ukuçılar«EkoLogiçno Kazan» cämgıyate aktiwistı Färidä Gazimownıñ intellektual uennarındabelä aldılar.

Belgeç ni öçen näk menä ekologiya temasınsaylawı turında söyläde. «Yañalıklarda hawanıñ, sunıñ, tufraknıñ pıçranuı turında mäglümateşrak oçrıy başladı. Bu küp keşene borçıy hämalarda üzenä, äylänä-tiräsenä yardäm itü telägetudıra. Ämma mäglümat taşkınında ekoyulnınärsädän başlarga häm ekogadätlärne üztormışıña niçek kertergä kiräk ikänlegen härwakıtta da tögäl añlau mömkin tügel. Forumdakatnaşuçılarga bu häm başka soraularga cawapbirergä yardäm ittem», - dip bilgeläp ütte Färidä.

Däres näticäläre buença balalar küp kenä yañabelemnär tupladılar häm kanägat kaldılar. «Elek min tabigatkä üz gamällärebez belännikadär zur zıyan kitergänebezne belmi idem, xäzerbeläm! Äylänä-tirä yunne saklauga üz öleşemnekertergä tırışırmın», - dip urtaklaştı Ämir. 

Forum territoriyasendä inde dürtençe el bakçaeşli. Ul daimi üzgärep tora: zuraya, törle lokatsiyalärgä küçä, ä bıel aña küpellık üsemleklär üsterü mömkinlege östälgän. 

Bakça territoriyasendäge yañalıklar xakında bez Diana Gazimowa belän söyläştek.

«Bu bakça - cämägat zonası, anda balalar öy şartlarında häm bakçada üsä torgan üsemlelärnetärbiyaläü buença täcribä ala alalar. Balalarkıska gına smena aralıgında orlıklarınıñniçek üsüen häm cimeş birüen küzätä ala», - dipsöyläde Diana. 

«Bez kiläse elda da bu traditsiyane däwam itärgätelibez. Ul zur bulmagan bakçaga äylänsen öçen, bucirlekneñ masştabların arttırırga niyatlibez,. Anda keçkenä agaçlar, kuaklar h.b. üsterergäplanlaştırabız», - dip östäde ul.

Alda «Sälät» forumında katnaşuçılarnı törleyunäleşlär buença tagın biş smena kötä. Alardayaşlär icatka çuma, yaña eko-trendlar beläntanışa, möhim sotsial künekmälären arttıraalaçak.